1567 sayılı Türk Parasının Korunması Hakkında Kanunun 6258 sayılı Kanunla değişik 1 inci maddesine dayalı olarak Bakanlar Kurulu’nca 07/08/1989 tarihinde 32 sayılı karar alınmıştır.

Bakanlar Kurulu tarafından yürürlüğe konulan 89/14391 sayı ve 07/08/1989 tarihli iş bu kararın uygulanması hakkında (Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 sayılı Karar gereğince tespiti Bakanlığa bırakılan konular yönünden) Maliye Bakanlığı tarafından (Tebliğ No: 2008-32/34) tebliğ yayımlanmıştır.

Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Kararda sonradan 85 Sayılı ve 12/09/2018 tarihli Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile değişiklik yapılmıştır. Anılan değişiklik kararnamesinin 13/09/2018 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanmasının ardından konuya ilişkin Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından da “Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğde birçok değişiklik yapılmıştır.

Uygulama esas itibariyle birden çok değişiklik yapılan 2008-32/34 sayılı Tebliğe göre sürdürülmekte iken, anılan tebliğde en son 18/04/2022 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ’de  (Tebliğ No: 2008-32/34) değişiklik yapılmasına dair tebliğ ile (Tebliğ No: 2022-32/66)  değişiklik yapılmıştır.

Yapılan bu son değişiklikle özellikle ticari hayatta bir takım tereddütler yaşandığı gözlenmektedir. Bu nedenle bu husustaki tereddütleri gidermek adına taşınır satışları ile sınırlı olarak konunun incelenmesi gerekmiştir. Bunun için öncelikle konuyu ilgilendiren bazı kavramların açıklanması gereklidir.

Taşınır (Menkul) Nedir?

Nelerin “taşınır” olduğu Türk Medeni Kanunu’nun ilgili hükümlerine göre belirlenmelidir. Mezkûr kanunun Taşınır Mülkiyeti başlıklı 3. kısmının 762. maddesinde “Taşınır mülkiyetinin konusu, nitelikleri itibarıyla taşınabilen maddî şeyler ile edinmeye elverişli olan ve taşınmaz mülkiyetinin kapsamına girmeyen doğal güçlerdir.” şeklinde tanımlanmıştır. Bu hükme göre kural olarak taşınmaz sayılmayan her şey taşınır hükmündedir.

Taşıt Nedir?

Taşıt; insan, hayvan ve yük taşımaya yarayan araçlardır. Bunlardan makine gücü ile yürütülenlere “motorlu taşıt” insan ve hayvan gücü ile yürütülenlere “motorsuz taşıt” denir. Ayrıca, bir kazanç kaydı olmaksızın kullanılanlara “hususi taşıt”, çeşitli şekillerde kazanç sağlamak amacıyla kullanılanlara “ticari taşıt” denir.

Türkiye’de Yerleşik Kişi Kimdir?

32 sayılı kararın 2. maddesinin b bendinde “b) Türkiye’de yerleşik kişiler: Yurt dışında işçi, serbest meslek ve müstakil iş sahibi Türk vatandaşları dahil Türkiye’de kanuni yerleşim yeri bulunan gerçek ve tüzel kişiler” şeklinde tanımlanmıştır.

Bu maddeye göre yurt dışında bulunan işci, serbest meslek sahibi, müstakil iş sahibi Türk vatandaşları dahil Türkiye’de kanuni yerleşim yeri bulunan tüm gerçek veya tüzel kişiler Türkiye’de yerleşik kişidir. Şirketler yönünden ise şirket merkezi esastır. Buna göre tüm ortakları veya birkaç ortağı yurt içinde yerleşik kişilerden olmasa da ticaret merkezi Türkiye’de olup, ticaret siciline Türkiye’de kayıtlı olan her şirket Türkiye’de yerleşik tüzel kişi olarak kabul edilmelidir. Bu kapsamda olmayan gerçek veya tüzel kişiler ise dışarıda yerleşik kişi sayılmaktadır.

Türkiye’de yerleşik kişilerin yurt dışındaki; şube, temsilcilik, ofis, irtibat bürosu, işlettiği veya yönettiği fonlar, doğrudan veya dolaylı olarak yüzde elli ve üzerinde pay sahipliklerinin bulunduğu şirketler 32 sayılı Kararın 4 üncü maddesinin (g) bendi uygulaması kapsamında (menkul ve gayrimenkul alım satım, taşıt ve finansal kiralama dâhil her türlü menkul ve gayrimenkul kiralama, leasing ile iş, hizmet ve eser sözleşmelerinde) Türkiye’de yerleşik olarak değerlendirilir. Ancak, sözleşmenin yurt dışında ifa edilmesi durumunda Türkiye’de yerleşik sayılmazlar.

Dışarıda Yerleşik Kişi Kimdir?

Aynı maddenin c bendinde ise “c) Dışarıda yerleşik kişiler: Türkiye’de yerleşik sayılmayan gerçek ve tüzel kişiler” şeklinde tanımlanmıştır.

Menkul Şatış Sözleşmesine Dayalı Ödeme Yükümlülüklerine 32/34 Sayılı Tebliğin Etkileri Nelerdir?

23/24 sayılı tebliğin sayılı Tebliğin 8/9. maddesinde “ (9) Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında akdedecekleri; taşıt satış sözleşmeleri dışında kalan menkul satış sözleşmelerinde sözleşme bedelini ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerini döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırmaları mümkündür. Ancak sözleşme konusu ödeme yükümlülüklerinin Türk parası cinsinden yerine getirilmesi ve kabul edilmesi zorunludur.” hükmü yer almaktadır. Bu hüküm gereğince;

Kural:

Türkiye’de yerleşikler kendi aralarında taşıt satışı hariç tüm taşınır satışlarında sözleşme bedelini ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerini döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırabilirler.

İstisnası:

Bunun tek istisnası taşıt satışıdır. Satış sözleşmesinin konusunun taşıt olması halinde bu serbestlik söz konusu değildir. Başka bir ifade ile Türkiye’de yerleşik kişiler taşıt satışlarında sözleşme bedelini ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerini döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştıramazlar. Bu durum hem 19/04/2022 tarihinden önce yapılan sözleşmeler, hemde bu tarihten sonra yapılacak sözleşmeler yönünden de geçerlidir.

Sözleşme Bedeli Veya Sözleşmeden Kaynaklanan Diğer Ödeme Yükümlükleri Döviz Veya Dövize Endeksli İse Nasıl Ödenecek?

Yukarıda da belirttiğimiz gibi taşıt satışları hariç, diğer menkul satışları döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak yapılabilir. Tebliğ bu konuda taraflara serbestlik tanırken ödeme hususunda ise bir takım sınırlamalar getirmektedir. Buna göre:

• 19/04/2022 tarihinden sonra döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak yapılan taşıt satışları hariç diğer taşınır satış sözleşmelerindeki döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılan ödeme yükümlülükleri;
  • Aynen ödeme kaydı yoksa ancak TL olarak ödenebilir ve kabul edilebilir. Bu konuda TBK 99. maddesinde borçluya veya alacaklıya tanınan seçimlik yetkiler uygulanamaz.
  • Aynen ödeme kaydı bulunsa bile TL olarak ödenebilir ve kabul edilebilir. Alacaklı yabancı para ile ödenmesini isteyemez.
  • Bu hususlara aykırı olarak ödeme yapan veya kabul eden borçlu veya alacaklı cezai yaptırımla karşı karşıya kalır.
  • Zamanında ödenmemeye bağlı olarak diğer koşulları var ise alacaklı kur farkı isteyebilir.
• 19/04/2022 tarihinden önce döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak yapılan taşıt satışları hariç diğer taşınır satış sözleşmelerine istinaden;
  • 19/04/2022 tarihinden önce verilmiş veya dolaşıma girmiş bulunan döviz cinsinden düzenlenen kıymetli evraka bağlanan (Çek, bono, poliçe gibi kambiyo senetleri) döviz cinsinden veya dövize endeksli ödeme yükümlülükleri;
    • Aynen ödeme kaydı yoksa bu konuda TBK 99. maddesinde borçluya veya alacaklıya tanınan seçimlik yetkiler uygulanır. Dolayısı ile borçlu ister yabancı para ile, isterse de ödeme günündeki TL karşılığını öder. Alacaklı da bu ödemeyi kabul etmek zorundadır.
    • Aynen ödeme kaydı var veya borçlu temerrüde düşmüş ise TBK 99. maddesi gereğince alacaklı yabancı para ile ya da TL olarak ödenmesini isteyebilir. Borçlunun buna karşı koyması mümkün değildir.
    • Bu hallerde ödeme yapan veya kabul eden borçlu veya alacaklı cezai yaptırımla karşı karşıya kalmaz.
    • Zamanında ödenmemeye bağlı olarak değer koşulları var ise alacaklı kur farkı isteyebilir.
  • 19/04/2022 tarihinden önce döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak düzenlenen faturaya istinaden ödeme yükümlülükleri;
    • Aynen ödeme kaydı yoksa bu konuda TBK 99. maddesinde borçluya veya alacaklıya tanınan seçimlik yetkiler uygulanır. Dolayısı ile borçlu ister yabancı para ile, isterse de ödeme günündeki TL karşılığını öder. Alacaklı da bu ödemeyi kabul etmek zorundadır.
    • Aynen ödeme kaydı var veya borçlu temerrüde düşmüş ise TBK 99. maddesi gereğince alacaklı, yabancı para ile ya da TL olarak ödenmesini isteyebilir. Borçlunun buna karşı koyması mümkün değildir.
    • Bu hallerde ödeme yapan veya kabul eden borçlu veya alacaklı cezai yaptırımla karşı karşıya kalmaz.
    • Zamanında ödenmemeye bağlı olarak koşulları var ise alacaklı kur farkı isteyebilir.